زمینه های جدی برخورد بین ترکیه و روسیه ناشی از تحریم های جدید اروپا

اعمال تحریم های جدید اتحادیه اروپا در حوزه های گازی علیه روسیه نشان دهنده برگ جدیدی از منازعات در دریای سیاه است. اعلام کاهش وارد گاز اتحادیه اروپا از روسیه و قطع کامل واردات آن تا 6 ماه آینده و همینطور کاهش واردات محصولات نفتی از روسیه، سطح جدیدی از بکارگیری سلاح تحریم از سوی غرب بشمار می‌رود. با تمام این وجود، اکنون این سوالات مطرح هستند که با کاهش واردات انرژی به عنوان یکی از اصلی ترین ابزارهای روسیه در برابر غرب، اتحادیه اروپا چه جایگزینی برای تامین انرژی کشورهای عضو خواهد داشت؟

 سوال بعدی اینکه نقش ترکیه در این بین به چه صورتی است و آیا ترکیه به عنوان بستر اصلی و کانون تامین انرژی اروپا خواهد بود؟ 

در نهایت اینکه روسیه چه سیاست های مقابله ای در برابر این تصمیم اتحادیه اروپا اتخاذ کرده و رفتار آن با ترکیه به عنوان جبهه دشمن چگونه خواهد بود؟پاسخ به این سوالات نیازمند بررسی مجموعه ای از حوادث طی یک ماه گذشته است که در ادامه به آنان می پردازیم.

جنگ اوکراین و موضوع انرژی

یکی از اصلی ترین مسائل از زمان آغاز جنگ روسیه با اوکراین ناظر بر بحث انرژی و وابستگی غرب به جریان سوخت از روسیه بوده است. به گونه ای که موضوع جریان و انتقال انرژی از روسیه به غرب به عنوان یکی از ابزارهای مهم روسیه در آغاز جنگ و در عین حال کنترل رفتار کشورهای عضو ناتو بود. 

تهدید به اعمال محدودیت های فزاینده، تبدیل پرداخت هزینه انرژی از یورو و دلار به روبل در نهایت قطع گاز دو کشور لهستان و بلغارستان به عنوان عدم رعایت قانون پرداختی جدید پیشامدهای بودند که در خلال جنگ اوکراین، روسیه از آنها به عنوان یک ابزار مهم جهت به عقب راندن غرب در معادله جنگ استفاده کرد.

 افزایش افسارگسیخته قیمت انرژی در جهان کاهش عرضه آن به دلایل مختلف از سوی روسیه و بهم خوردن نظم اقتصادی جهان به خصوص کشورهای حاشیه دریای سیاه از جمله پیامدهای اجتناب ناپذیر این جنگ بوده است. پس از کاهش اثرات پاندمی کووید-19 در جهان بدترین حادثه ای که می شد اتفاق بیافتد، آغاز جنگ روسیه با اوکراین بود. رخدادی که بار دیگر جهان و به خصوص غرب را در یک شرایط بسیار سخت قرار داد.  

با گذشت بیش از 2 ماه از آغاز جنگ و فراز نشیب های میدانی اکنون گستره این نزاع ابعاد بسیار وسیع و پیچیده‌ای به خود گرفته است. تصمیم اتحادیه اروپا برای کاهش وابستگی این اتحادیه اقتصادی و سیاسی به گاز روسیه یک اقدام بسیار مهم و در عین حال بسیار خطرناک ارزیابی می شود.

 اگرچه، این رویکرد و در صورت موفقیت در انجام آن روسیه را در وضعیت بسیار سرنوشت ساز و ضعیفی قرار می‌دهد، اما بدون شک اقدام متقابل مسکو تعیین کننده روند این تصمیم و چگونگی نتیجه گیری آن خواهد بود. بدون تردید روسیه برای حفظ موقعیت خود در نظام بین الملل و موجودیت سیاسی اش بر اساس نگاه واقع گرایانه عمل کرده و برای پاسخ می‌تواند طیفی از اقدامات نظامی را در منطقه و اقصی نقاط جهان پیگیری کند.

گربه ناچار

شرایط اعمال شده برای روسیه مشابه وضعیت یک گربه ای خشمگینی است که اکنون در کنج دیوار گیر افتاده است. 

روشن است که اگر زمانی یک گربه امکان فرار و نجات جان خود را از جنگال افرادی که برای گیرانداختن آن تعقیب اش می کنند، نداشته باشد و در کنج دیواری گیر بیافتد، به سرعت بازگشته و از قدرت جنگال های تیز خود برای نجات جان و هویت خود حتی به قیمت نابودی اش استفاده می کند.

تحریم گازی و قطع واردات انرژی از روسیه برای اعمال فشار به این کشور به معنای حذف روسیه از معادلات بین المللی بوده و بدون تردید به مفهوم پایان روسیه قدرتمند است. لذا، این رویکرد غرب به این معنا است که روسیه دیگر چاره ای جز جنگ و تداوم آن برای نجات خود ندارد.

ابتدایی ترین، اقدامی که در این خصوص برای روسیه متصور است، شناسایی و هدف قرار دادن منابع جایگزین انرژی برای اتحادیه اروپا و غرب است. کاملا شفاف است که موضوع صادرات گاز به غرب برای روسیه جزئی از اصول امنیت ملی آن است و هرگونه اخلال در این روند انتقال گاز و گرفتن این ابزار مهم راهبردی باعث عکس العمل و اقدام غیر متعارف این روسیه می شود.

بر این اساس، هدف قرار دادن ظرفیت های جایگزین غرب در منطقه و جهان همچنین اقدامات متقابل برای افزایش فشار بیش از پیش به اتحادیه اروپا ابتدایی ترین اقدام روسیه در برابر این سیاست می تواند باشد. برای این منظور می توان مجموعه ای از سناریوهای متحمل را از استراتژی مذاکره تا جنگ هسته ای را می توان در نظر گرفت که در ادامه به آنها اشاره می شود.