تورم و خاطرات میلیونی در ترکیه

در طیف وسیعی از مصاحبه‌ها، ترک‌ها عزادار افزایش اقلامی بودند که زمانی خرید آنها عادی بود؛ اما حالا افزایش قیمت‌ها موجب شده است آنها به کالاهای تجملاتی تبدیل شوند؛ به‌گونه‌ای‌که خرید آنها از عهده برخی از افراد جامعه ترکیه خارج از توان شده است؛ مانند خرید مرغ، گردش‌های آخر هفته با فرزندان و حتی دئودورانت.

دیو تورم بالای ۸۰درصد، اقلام مصرفی روزانه مردم ترکیه را به کالای تجملی تبدیل کرده است از پوشاک گرفته تا گوشت، خانوارها به فکر تجدیدنظر در لیست خرید خود افتاده اند. 

با وجود این بحران تورم در ترکیه ،ترکیه ای‌ها مجبورند لباس‌ها و کفش‌های فرسوده را از انباری‌شان بیرون بیاورند و گوشت را از رژیم‌های غذایی خود حذف کنند؛ درحالی‌که برخی برای تامین هزینه‌های ناهار مدرسه برای فرزندان خود تلاش می‌کنند.

اقتصاددانان می‌گویند که تشدید بدترین بحران تورم در ترکیه در بیش از دو دهه اخیر، به‌دلیل سیاست‌های مالی نامتعارف شخص رئیس جمهوررجب طیب‌اردوغان است که بر کاهش نرخ بهره اصرار داشته است.

توصیه اقتصاددانان دقیقا عکس عملکرد دولت و بانک مرکزی ترکیه بوده است. اقتصاددانانی که همگی مغضوب و مطرود می شوند. البته بازنده اصلی این تنش بین اردوغان و اساتید اقتصاد، مردم کوچه و بازار هستند، همانهایی که از پرداخت قبوض و اجاره بها و مایحتاج خود عاجزند و انتخابات پیش رو را مفری برای این وضع اسفناک می بینند. این گرانی ایمان بسیاری از طرفداران دوآتشه اردوغان و حزبش را به باد داده است و زمینه را برای ترکیه ای با انتخاباتی پرشور مهیا می سازد.

در حالی که منتقدان دولت به داده سازی رسمی توسط مراجع رسمی اعتراض دارند، آخرین گزارش هفتگی موسسه آمار ترکیه، تورم در ماه نوامبر سال گذشته ۴/ ۸۴درصد بود. این کاهش جزئی نسبت به ۵/ ۸۵درصد در اکتبر بود که بالاترین میزان در ۲۴سال گذشته است. برخی ناظران اقتصادی می‌گویند که نرخ واقعی برای بسیاری از جمعیت تقریبا ۸۵میلیونی ترکیه بسیار بالاتر است.

بعید به نظر می‌رسد که نرخ پایین‌تر نسبت به ماه اکتبر کمک فوری برای اکثر مردم باشد؛ اما دولت گفت که این یک نقطه عطف است. نورالدین نباتی، وزیر دارایی ترکیه در توییتر نوشت: «ما وارد یک روند نزولی در تورم شده‌ایم و اوج را پشت سر گذاشته‌ایم، مگر اینکه یک تورم غیرمنتظره جهانی رخ دهد.»

البته شنیدن چنین سخنانی از زبان یک سیاست پیشه بعید نیست، کدام فارغ‌التحصیل اقتصاد است که از چسبندگی قیمت ها و اثر انتظار تورمی در دوران کاهش تورم چیزی نداند، کیست که نداند مغازه داری که جنس را گران خریده نمی تواند ارزان بفروشد.

در جامعه ای که بیش از نیمی از کارکنانش چیزی حدود حداقل دستمزد را دریافت می کنند، یعنی چیزی حدود ۰ دلار در ماه، تورم فزاینده و آغاز فصل سرد دو تیغه یک قیچی را تشکیل می دهند.

 بحران ترکیه سال‌ها در حال شکل‌گیری و رشد بوده است؛ زیرا ناآرامی‌های سیاسی و آنچه منتقدان، انحراف اردوغان به سمت اقتدارگرایی می‌خوانند،با کاهش جذابیت ترکیه برای سرمایه‌گذاران خارجی، انتظار شوک های قیمتی بدتری در دوره پس از انتخابات سال آتی می رود.

چرا که اقتصاد ترکیه بر مبنای یک پیش فرض بنا شده است: جذب سرمایه خارجی. همین حالا هم که ترکیه دارای کسری تجاری قابل توجه و بدهی خارجی قابل توجهی است و دولت از ذخایر ارز خارجی خود استفاده کرده است تا از سقوط این ارز جلوگیری کند.

 همه‌گیری ویروس کرونا به‌شدت بر درآمد گردشگری تاثیر گذاشت و تحولات بازارهای جهانی که با جنگ روسیه در اوکراین تشدید شده است، تورم را به تهدیدی برای اقتصادهای سراسر جهان تبدیل کرده است. اما درحالی‌که سایر کشورها برای کنترل قیمت‌ها نرخ بهره را افزایش دادند، اردوغان بارها آن را کاهش داده است.

یکی از نکات مثبت اقدامات اردوغان در طول دو دهه حکمرانی‌اش ثبات اقتصادی بوده که به رشد طبقه متوسط در این کشور منجر شده بود. بسیاری از این افراد اکنون شاهد کاهش این دستاوردها هستند که به قدری به جایگاه سیاسی اردوغان آسیب رسانده است که اکنون تعدادی از نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که او ممکن است در انتخابات سال آینده شکست بخورد.