اردوغان و شانس پیروزی در آخرین انتخابات

فارغ از درنگ منتقدین او و حزب عدالت و توسعه و نیز احتمال فعال شدن و پیگیری پرونده‌های قضایی علیه اردوغان و اعضای خانواده اش سوال اصلی اینجا است که آیا رجب طیب اردوغان و حزب او می تواند در انتخابات قرن ترکیه پیروز شود یا بالاجبار بازنشست خواهد شد و یا حتی تحت پیگرد قضایی قرار خواهد گرفت؟

اردوغان از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۴ نخست‌وزیر بود و در سال ۲۰۱۷، پس از برگزاری رفراندومی بحث‌برانگیز ساختار سیاسی ترکیه را از نخست‌وزیری به ریاست‌جمهوری تغییر داد و توانست در انتخابات سال ۲۰۱۸، با کسب رای اکثریت به قدرت برسد.

اردوغان یک سیاستمدار عملگرای باسابقه است. بیش از ۲۵ سال است که راهبرد دوگانه خود را دنبال کرده است:‌ به‌دست آوردن مشروعیت با پیروزی در انتخابات و تحکیم قدرت با به‌کارگیری فهرست بلندبالایی از روش‌های استبدادی مانند زندانی کردن روزنامه‌نگاران و برچسب زدن بر چهره‌های مخالف به‌عنوان تروریست.

اکثر نظرسنجی‌های عمومی نشان می‌دهند که محبوبیت اردوغان از سال ۲۰۱۹ رو به افول است. محبوبیت اردوغان از امام‌اوغلو و منصور یاواش، شهردار آنکارا و هم‌حزبی امام‌اوغلو کمتر است.

بحران اقتصادی ترکیه مستقیما با حاکمیت اردوغان ارتباط دارد. اصرار اردوغان بر کاهش نرخ بهره برای کاهش تورم، سیاستی بود که اکثر اقتصاددانان با آن مخالفت کرده بودند. اگر رای‌گیری منصفانه و آزادانه‌ای انجام شود، احتمال اینکه اردوغان در انتخابات آینده رای نیاورد، بسیار زیاد است.

اما ناظران نگرانند که رئیس‌جمهور ترکیه برای تغییر شیوه بازی تلاش کند و قوانینی را تغییر دهد تا برنده انتخابات شود تا بتواند قدرت ابرریاست‌جمهوری خود را برای دور سوم و پنج سال دیگر حفظ کند.

اردوغان همچنین روابط خود با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه را تقویت کرده و در حال عادی‌سازی روابط ترکیه با محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان و محمد بن‌زاید، ولیعهد امارات متحده عربی برای جلب کمک‌های مالی بیشتر در انتخابات است.

سال میلادی آتی شاهد انتخابات مهمی در منطقه خاورمیانه خواهد بود. رجب‌طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهور کنونی ترکیه پس‌از دو دهه حضور در راس قدرت، یکی از سیاستمدارانی است که با روش‌های پیروزی در انتخابات آشناست؛ مثلا اینکه بهترین راه، پیروزی قبل از فرا رسیدن روز انتخابات است.

انتخابات ۲۰۲۳ ترکیه در شرایطی برگزار خواهد شد که هم رئیس‌جمهور جدید و هم اعضای جدید مجلس ملی ترکیه در میانه بحران اقتصادی، خشم فزاینده عمومی از میلیون‌ها پناهنده‌ای که نمی‌توانند به سوریه جنگ‌زده برگردند و افزایش بیگانگی نسل زد ترکیه با دولت حاکم قرار گرفته‌اند.

اردوغان توانسته به لحاظ ساختاری شرایطی ایجاد کند که رقابت را برای مخالفان و رقبایش سخت‌تر کرده است. علاوه بر فرسایشی شدن روند دموکراسی در ترکیه،‌ تورم سالانه به بیش از هشتاد درصدی و زنده شدن خاطرات چند دهه قبل در اذهان مردم، و نرخ بیکاری دورقمی، موجب کمرنگ شدن توان کاریزماتیک اردوغان در جذب آرای خاکستری شده است.

حال باید دید آیا احزاب رقیب موفق می‌شوند اردوغان را پس از دو دهه حکومت بر ترکیه از قدرت کنار بزنند؟ ائتلاف ملت (متشکل از حزب جمهوری خلق و حزب خوب) اصلی‌ترین رقیب ائتلاف جمهور (متشکل از حزب عدالت توسعه و حزب حرکت ملی) است.

ائتلاف کار و آزادی نیز گروهی دیگر از مخالفان حزب حاکم بر ترکیه به رهبری حزب دموکراتیک خلق است که اصلی‌ترین حزب سیاسی برای اقلیت‌های کرد ترکیه به شمار می‌رود. اردوغان ممکن است تهدیدهای سیاست خارجی به‌ویژه از طرف یونان را دست‌کاری کند تا برای انتخابات سال بعد بتواند حمایت مردمی را جلب کند. با افزایش تدریجی کمپین‌های انتخاباتی، افزایش قدرت رقبای رجب‌طیب‌اردوغان در نظرسنجی‌ها نمود بیشتری پیدا کرده است.

سیاست‌های اقتصادی یکی از مسائلی است که رای‌دهندگان را به پای صندوق‌ها می‌کشاند. به گزارش اندیشکده میدل‌ایست‌آی با وجود نارضایتی‌های بیشتر از شرایط اقتصادی اما رای‌دهندگان هنوز مطمئن نیستند که احزاب مخالف می‌توانند این مشکلات را حل کنند.

 با این حال اقدامات فرامرزی و ضدتروریسم حمایت اکثریت را جلب می‌کند و عملکرد در مسائل سیاست خارجی، ‌شاخص مهمی از صلاحیت دولت مستقر است اما سیاست خارجی به‌طور مشخص نقش مستقیمی در انتخاب رای‌دهندگان ندارد.

نامزد ائتلاف ملت،‌ اصلی‌ترین رقیب حزب اردوغان هنوز مشخص نشده است. در مورد کمال قلیچدار اوغلو، رئیس حزب جمهوری‌خواه خلق، این اطمینان وجود ندارد که بتواند آرای لازم را کسب کند. مرال آکشنر، رئیس دومین حزب بزرگ مخالف اردوغان،‌ رهبر حزب خوب است.

هفته گذشته، دادگاهی در ترکیه شهردار محبوب استانبول، اکرم امام اوغلو را به اتهام توهین به قضات شورای عالی انتخابات به دلیل تصمیم آنها مبنی بر لغو نتایج انتخابات شهرداری در سال ۲۰۱۹، به حدود دو سال و هفت ماه حبس محکوم کرد. این تصمیم شش ماه پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی ترکیه صورت گرفته و به‌طور گسترده‌ای اقدامی از سوی رئیس‌جمهور ترکیه برای حذف امام اوغلو از رقابت انتخاباتی آتی تلقی می‌شود.

صدور این حکم در زمانی اتفاق افتاد که ائتلاف مخالفان حزب حاکم متشکل از شش حزب سیاسی که از آنها به‌عنوان اتحاد ملت یا ائتلاف شش‌گانه یاد می‌شود، نتوانستند بر سر انتخاب نامزدی مشترک، به توافق برسد. اما این حکم دادگاه،‌ احزاب مخالف سیاسی را به نمایشی استثنایی از وحدت ترغیب کرد تا از امام‌اوغلو حمایت کنند.

خیلی‌ها این تصمیم را سیاسی کردن قوه قضائیه و غصب خواسته‌های رای‌دهندگان خواندند. البته امام‌اوغلو با این روند بیگانه نیست و دفعه قبل که گرفتار غضب این دادگاه شد، آرای مردمی بیش از قبل به صندوق های او سرازیر شد.

اردوغان از دیرباز معتقد است:‌«هر که استانبول را ببرد،‌ ترکیه را می‌برد.» به‌همین ترتیب پذیرش باخت استانبول به امام اوغلو برای اردوغان کار ساده‌ای نبود. اردوغان به جای پذیرش شکست، شورای عالی انتخابات ترکیه را براساس شکایات اثبات‌نشده‌ای در مورد بی‌نظمی، مجبور کرد تا انتخابات را دوباره برگزار کند.

حکم زندان امام اوغلو در واکنش به «احمق» خواندن کسانی بود که تصمیم گرفتند انتخابات را دوباره برگزار کنند. امام اوغلو مدام ادعا کرده که در واکنش به تبادلات پرتنش با سلیمان سویلو، وزیر کشور از این کلمه استفاده کرده و قضات شورای عالی انتخابات را هدف قرار نداده است. حکم امام اوغلو در شرایطی اجرایی می‌شود که دادگاه عالی تجدیدنظر آن را تایید کند که معمولا بیش از یک سال طول می‌کشد.

به نظر بسیاری امام‌اوغلو دلیل اردوغان است، هر دو اهل سواحل دریای سیاه هستند و علاقه‌مند به فوتبال و هر دو به خوبی دریافته اند راه پیروزی در سه چیز است: سخنوری، پاکدستی و فتح استانبول.

استانبول جایی است که اردوغان پس از پیروزی غیرمنتظره در انتخابات محلی سال ۱۹۹۳، فعالیت خود را به‌عنوان شهردار آغاز کرد. سال ۱۹۹۸ اردوغان در دادگاهی به‌خاطر خواندن شعری که نفرت‌پراکنی مذهبی را ترویج می‌کرد، محکوم شد؛ محکومیتی که باعث حمایت‌های مردمی بیشتری از او شد. استانبول به‌عنوان قطب اقتصادی و جمعیتی ترکیه چه از نظر شخصی و چه سیاسی جایگاه ویژه‌ای برای اردوغان دارد.

آنچه مشخص است این است که یکی از این دو لاز (عنوانی نه چندان دقیق برای خطاب قرار دادن اهالی منطقه دریای سیاه) راهی کاخ ریاست‌جمهوری در آنکارا می شود و دیگری سال بعد را نزدیکی مزارع چای ریزه یا کافه ها و لکانته های بخش مرکزی طرابزون خواهد گذراند و دیگر نامزدها و روسای احزاب تنها نقش بازی گرمکن تنور انتخابات آتی ترکیه را خواهند داشت.