نگاهی به چرایی تصمیم به تعجیل دربرگزاری انتخابات ترکیه

در اواخر مرداد امسال بود که پس از برخی گمانه‌زنی‌ها در خصوص تغییر تاریخ انتخابات، بکیر بوزداغ، وزیر دادگستری ترکیه امروز جمعه در بیانیه ای اعلام کرد که انتخابات ریاست جمهوری در این کشور قرار است ۱۸ ژوئن ۲۰۲۳ برگزار شود. بیانیه صادره از سوی «بکیر بوزداغ» تأکید داشت که انتخابات در ۱۸ ژوئن سال ۲۰۲۳ برگزار می‌ شود و مخالفان هم نمی‌توانند تاریخ آن را تعیین کنند. به نظر می‌رسد در آن دوره تاکید دولت و حزب حاکم بر برگزاری انتخابات در ماه ژوئن بوده است. اما چرا همه چیز تغییر کرد؟

شکی نیست که اردوغان قدرتمندترین رئیس‌جمهوری ترکیه از زمان آتاتورک تاکنون است، اما به نظر می‌رسد ناآشنایی او با اقتصاد و دخالت در سیاست‌های بانک مرکزی این کشور، بزرگ‌ترین ضعف او در سال‌های گذشته بوده است. تیم اقتصادی دولت اردوغان پس از جدایی علی‌باباجان که پیش‌تر وزیر اقتصاد ترکیه بود، عملا در جا زده است. و این در حالی است که تورم بالای ۶۰ درصد، از نگرانی‌های اصلی شهروندان ترکیه است و رای‌دهندگان نیز نگران حضور بیش از ۳ میلیون پناهجوی سوری هستند که به طور فزاینده‌ای از سوی شهروندان به عنوان رقیب شغلی و عامل افزایش جرائم قلمداد می‌شوند.

اگر چه اردوغان در تلاش برای حل مشکل پناهندگان سوری و مذاکره جدی با بشار اسد است، طیف قابل توجهی در ترکیه اما قصد دارند در انتخابات آتی بر علیه اردوغان رای دهند. البته تصمیم نهایی شهروندانی که برای شرکت در انتخابات ترکیه مردد هستند نیز نقشی قابل ملاحظه در برد یا باخت اردوغان در انتخابات خواهند داشت.

اگر نگاهی به گذشته بیندازیم می‌بینیم که اردوغان که از سال ۲۰۰۳ قدرت را در این کشور در دست دارد، می‌گوید انتخابات امسال، «آخرین» نامزدی او در یک انتخابات خواهد بود. وی بارها تأکيد داشته که پس از این انتخابات بیرق ترکیه را به دست باکفایت جوانان خواهد سپرد. اردوغان از زمان انتخاب مستقیم با رأی مردم در سال ۲۰۱۴ پیوسته رئیس‌جمهور ترکیه بوده است. او قبل از آن، به انتخاب حزبِ در قدرت عدالت و توسعه از سال ۲۰۰۳ نخست‌وزیر این کشور بود.

 اردوغان با اعلام «آخرین» نامزدی خود در انتخابات می‌تواند از لحاظ احساسی رأی‌دهندگانی را که هنوز تصمیم‌ نگرفته‌اند، تحت تأثیر قرار دهد. حتی ممکن است کسانی که از اردوغان عصبانی یا بلاتکلیف هستند، در آخرین ابراز وفاداری به او رأی دهند». کبری پار اضافه کرد شبح «آخرین انتخابات اردوغان» در حال حاضر یکی از «عوامل اصلی» است که می‌تواند بر جریان انتخابات ۲۰۲۳ اثر بگذارد.

این امر نشان می‌دهد اردوغان و تیم انتخاباتی‌اش چقدر از ظرایف بازی روانی اگاهند و به خوبی می‌توانند ازاحساسات آنی شهروندان ترکیه بهره‌گیری سیاسی کنند. حال تعجیل در انتخابات هم یک بازی روانیاست یا امری در جهت فشار افت شاخص اردوغان و حزب عدالت و توسعه در نظرسنجی‌ها؟ حتی ممکن است به وضعیت قضایی اکرم امام‌اوغلو مرتبط باشد.  اکرم امام‌اوغلو، رقیب اصلی اردوغان است او به ععنوان یکی از چهره‌های اپوزیسیون در انتخابات امسال ترکیه، در شرایط بغرنجی قرار دارد. 

البته هنوزهیچ چیز مشخص نیست و او در تجربه آخرین انتخابات شهرداری استانبول نشان داد که از موانع حقوقی و بازی‌های دیوانسالارانه نمی‌هراسد. او بارها به طرفداران خود گفته شانه‌هایش تاب مسئولیت‌هایی بزرگ‌تر از شهرداری استانبول را دارد. به هر حال او، به‌عنوان ستاره‌ای نو‌ظهور در صحنه سیاسی ترکیه، پس از انتخابش به‌عنوان شهردار استانبول در سال ۲۰۱۹، شهرداری این شهر را پس از ۲۵ سال از حزب حاکم «عدالت و توسعه» پس گرفت. 

انتخاب او چنان بر حزب حاکم سنگین آمد که دولت ابتدا نتیجه آن را نپذیرفت، اما سه ماه بعد تحت فشار حامیان امام‌اوغلو ناگزیر به پذیرش آن شد.

دادستان در جلسه ماه نوامبر محاکمه امام‌اوغلو، خواستار محکومیت او به ۱۵ ماه تا چهار سال زندان شده بود. اتهام امام‌اوغلو از سوی دادستان به دلیل اظهاراتی است که توهین به اعضای شورای عالی انتخابات ترکیه تلقی شد.  فارغ از مورد امام‌اوغلو، ائتلاف مخالف اردوغان که متشکل از شش حزب از جمله حزب سوسیال دموکرات ترکیه می‌باشد، هنوز نتوانسته است نامزد مشترکی را برای انتخابات ریاست جمهوری معرفی کند.

کمال قلیچ‌داراوغلو رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق، مرال آکشنر رهبر حزب نیک، تمل کاراملااوغلو رهبر حزب سعادت، گلتکین اویسال رهبر حزب دموکرات، علی باباجان رهبر حزب جهش و دموکراسی و احمد داوداوغلو رهبر حزب آینده، از اعضای این ائتلاف هستند. ائتلاف شش حزب مخالف دولت اردوغان، اولین ائتلاف طیف گسترده اپوزیسیون ترکیه به شمار می‌رود. هر یک از این احزاب شش‌گانه دارای ایدئولوژی‌های متفاوتی از جمله، سکولاریسم آتاتورکی، ناسیونالیسم و راست محافظه‌کار هستند. از این ائتلاف در رسانه‌ها به عنوان “ائتلاف شش‌گانه” و یا “میز شش‌نفره” یاد می‌شود.

با این‌حال، ائتلاف اپوزیسیون هنوز نامزد واحدی را برای انتخابات ریاست جمهوری آتی معرفی نکرده است، اما رهبران هر شش حزب با تصمیم دادگاه در خصوص اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول، مخالف‌اند و همچنان نامزدی او را به عنوان یکی از گزینه‌های ریاست جمهوری محتمل می‌دانند. اردوغان بارها ائتلاف شش‌حزبی اپوزیسیون ترکیه را «مزدور بیگانه» لقب داد و خواستار برگزاری همه‌پرسی به منظور اسلامی‌تر کردن کشور در زمینه حجاب و مقابله با همجنس‌گرایان شد. آیا ممکن است علت تعجیل اردوغان بیم او از انتخاب یک نامزد واحد توسط ائتلاف مخالفان باشد؟

بیایید نگاهی به نظرسنجی بیندازیم، هر چند نظرسنجی‌های چند ماه پیش حاکی از آن بود که حزب حاکم در حال از دست دادن قدرت است، اما آخرین نظرسنجی‌های منتشرشده نشان می‌دهد که سرعت از دست دادن محبوبیت اردوغان در ماه‌های اخیر کاهش یافته است. نظرسنجی متروپل که در پایان اکتبر سال گذشته منتشر شد، نشان می‌دهد که تاکنون طرفداران رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، از حدود ۳۹ درصد به ۴۷.۶ درصد افزایش یافته‌اند. 

اردوغان در این انتخابات به روی سرمایه‌گذاری‌ها و سپرده‌های بانکی امارات متحده عربی و عربستان سعودی و همچنین روی وعده‌های ولادیمیر پوتین برای تبدیل ترکیه به مرکز صادرات گاز طبیعی روسیه حساب باز کرده است. او مرتبا در مورد ذخایر گاز طبیعی در دریای سیاه صحبت کرده و در سال جدید میلادی نیز حداقل دستمزد کارگران در ترکیه را ۵۵ درصد افزایش داده است. این تاکتیک‌های اردوغان در انتخابات قبلی، برای اخذ رأی از مردم بسیار موثر بوده است.

در مقام جمع‌بندی بایستی گفت مولفه توجه به نقطه پیک آرای حزب عدالت و توسعه در نظرسنجی‌ها می‌تواند مهم‌ترین علت احتمالی درخ است تعجیل در برگزاری انتخابات از سوی اردوغان باشد. هر چند که نباید از یاد برد دنیای سیاست و به خصوص انتخابات از ظرایف و پیچیدگی‌های بسیاری برخوردار است که مانع از اتخاذ رویکرد تک عاملی و رهیافت‌های مبتنی بر یقین و قطعیت می‌شود.