پیدایش آستانه‌ای جدید در مسکو

 البته از منظری هم می‌توان این مواضع لاوروف را تلاشی برای انطباق با مواضع آنکارا دانست. رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، اخیرا در اظهاراتی با اشاره به تلاش‌ها برای نزدیک‌شدن روابط دمشق و آنکارا خواستار برگزاری مذاکرات میان روسیه، ترکیه و سوریه شد و برای اولین‌بار اعلام کرد که ایران نیز می‌تواند به این مذاکرات بپیوندد. به نظر می‌رسد ادعای لاوروف درخصوص ورود تهران به این تروئیکا با سفر 27 دی حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، به ترکیه و دیدارش با مولود چاووش‌اوغلو، همتای ترک خود و رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهور این کشور، ارتباط داشته باشد.

چراکه محور اصلی سفر مذکور امیرعبداللهیان ناظر به رایزنی درباره روابط دوجانبه ایران و ترکیه و نیز آخرین تحولات سوریه و دیدارهای بین وزیران دفاع سوریه، روسیه و ترکیه در مسکو بود. در دیدار وزیر امور خارجه کشورمان و رئیس‌جمهور ترکیه، امیرعبداللهیان ضمن ابراز خشنودی از شروع روند فی‌مابین آنکارا و دمشق، ابراز امیدواری کرد که این روند به صلح و ثبات میان دو کشور بینجامد. اردوغان هم روابط تهران و آنکارا را مهم و ممتاز خواند و ضمن اشاره به اهمیت نقش ایران در گفت‌وگوهای روند آستانه، تأکید کرد یقینا ایران می‌تواند به رویکردهای جدید کمک مؤثر کند.

 در جریان تحولات منطقه خاورمیانه، ایران همواره بر ازسرگیری تعاملات ترکیه با سوریه تأکید کرده است و در همین باره تهران در مقاطع مختلف تلاش‌های جدی را برای کاهش تنش در روابط آنکارا و دمشق و ایفای نقش جدی‌تر در این زمینه را در دستور کار داشته است.

در همین راستا امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، در جریان نشست مطبوعاتی 27 دی با همتای ترکیه‌ای‌ خود در آنکارا، ضمن اعلام مجدد مواضع ایران درباره گفت‌وگوهای آنکارا و دمشق و درعین‌حال ابراز خرسندی از پیشرفت‌های صورت‌گرفته در این زمینه، تصریح کرد: «ما امروز شاهد پیشرفت‌هایی در این زمینه هستیم.

با آقایان بشار اسد و اردوغان و وزیران امور خارجه دو کشور نیز گفت‌وگوهای مهمی در این ارتباط داشتیم و هدفمان این بود که روابط نیرومندتری میان ترکیه و سوریه برقرار شود و نگرانی‌های طرفین کاهش پیدا کند. با طرف روس هم در تماس مستمر و مستقیم هستیم. من در ماه سپتامبر در نیویورک در نشست سه‌جانبه ایران، روسیه و ترکیه ایده‌ای را از سوی ایران مبنی بر این مطرح کردم که اکنون زمان آن فرارسیده که سوریه به عنوان یک کشور در مذاکرات آستانه به جمع ما بپیوندد».

امیرعبداللهیان بیان کرد: «بخشی از این ایده در گفت‌وگوهایی که در سطح امنیتی و نظامی بین ترکیه و سوریه صورت گرفت، تحقق پیدا کرد. ما به جمع‌بندی‌ و ایده‌های بهتری دست پیدا کردیم که این مشورت‌ها و نقش ایران و روسیه به منظور کمک به ترکیه و سوریه برای برون‌رفت از این چالش بیش از پیش تقویت شود و شتاب هرچه بیشتری به همکاری‌ها داده شود».

این در حالی بود که پیش از سفر امیرعبداللهیان به ترکیه، وزارت دفاع روسیه روز هفتم دی ماه/ 28 دسامبر 2022 اعلام کرد که وزرای دفاع روسیه، سوریه و ترکیه نشست سه‌جانبه‌ای در مسکو برگزار و درباره راه‌های حل بحران سوریه مذاکره کردند. این مذاکرات نخستین نشست رسمی میان آنکارا و دمشق در ۱۱ سال گذشته بود.

 در این نشست علاوه بر خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه، هاکان فیدان رئیس سازمان اطلاعات این کشور به همراه علی محمودعباس وزیر دفاع سوریه، علی مملوک رئیس سازمان اطلاعات این کشور و نیز سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه حضور داشتند. افزون بر این بیانیه، منابع دیپلماتیک ترکیه از توافق وزیران دفاع ترکیه، روسیه و سوریه بر سر تشکیل کمیته مشترک سه‌جانبه خبر دادند. شبکه در دیدار وزیران دفاع ترکیه، روسیه و سوریه در مسکو، سه طرف بر سر تشکیل کمیته مشترک سه‌جانبه توافق کردند.به نوشته الجزیره، در نشست مسکو بازکردن مسیرهای بین‌المللی و اجازه عبور کالاهای ترکیه از خاک سوریه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

در نشست سه‌جانبه مسکو روی سازوکاری مشترک برای تسهیل بازگشت آوارگان سوری پس از فراهم‌شدن زمینه‌های مناسب، توافق حاصل شد. منابع ترکیه‌ای به الجزیره گفته بودند که نشست مسکو چشم‌اندازی را مورد بحث قرار داد که به حضور نیروهای موسوم به «نیروهای سوریه دموکراتیک» در شمال سوریه پایان می‌دهد.‌با رصد این تحرکات و تحولات در قبال آینده سوریه با محوریت مسکو، آنکارا و حکومت بشار اسد تا حدودی این نگرانی ایجاد شده بود که شاهد شکل‌گیری یک تروئیکای جدید به موازات تروئیکای روند آستانه (تهران، مسکو و آنکارا) هستیم؛ تروئیکایی که می‌تواند رقیب و حتی جایگزین روند آستانه باشد.

 البته شاید تصور شود که اساسا بشار اشد به عنوان نماینده تهران و بدون هماهنگی با ایران در این نشست‌ها حضور پیدا نخواهد کرد و بدون چراغ سبز (از سوی تهران)، همکاری‌ای با روسیه و ترکیه نخواهد داشت، اما باید این را هم در نظر گرفت که «اگر روند دیپلماتیک این تروئیکای جدید (ترکیه، روسیه و سوریه) با نشست‌های آتی به خروجی و دستاورد ملموسی دست پیدا کند، نگرانی برای کاهش نقش و جایگاه تهران شکل می‌گیرد». 

اکنون چراغ سبز مسکو برای ورود تهران به این تروئیکا نشان می‌دهد که تا حدودی گزاره «دورخوردن ایران» کم‌رنگ شده است، چرا که ایران علاوه بر حضور میدانی در سوریه، ابزارهای متفاوتی برای اثرگذاری بر مسکو، آنکارا و البته دمشق دارد.

در هر صورت، اینکه سه قدرت موثر بر سوریه، حاضر شده‌اند با دولت اسد دور یک میز بنشینند و از آینده و تعامل سخن بگویند، امری فرخنده است، و خبر از آن دارد که دیگر حکام آنکارا آن مواضع تند و آشتی‌ناپذیر علیه دولت اسد را اتخاذ نخواهند کرد.