بدیل رپتور در خاورمیانه

اطلاعات چندانی از مشخصات جنگنده نسل پنجم ترکیه در دست نیست اما به تازگی تصاویری از آزمایش‌های اولیه پروژه «تی‌اف-ایکس» در رسانه منتشر شده است که با نگاه به آن‌ها می‌توان اطلاعاتی هر چند اندک درباره این پرنده به دست آورد.

کار ساخت این جنگنده از سال 2016 آغاز شده و قرار است اولین پرواز خود را در سال جاری میلادی داشته باشد. گفته شده که شرکت صنایع نظامی توساش، چهار جنگنده تا سال 2026 تولید خواهد کرد و 10 فروند تا سال 2029 تحویل نیروی هوایی ترکیه خواهد شد. بر اساس گفته مقامات نظامی ترکیه، این جنگنده در فاز اول نسل 4.5 خواهد بود و در مراحل بعد به نسل 5 ارتقا خواهد یافت.

با وجود اختلافات پیش‌آمده بین ترکیه و ایالات متحده بر سر پروژه تولید مشترک و فروش جنگنده نسل پنجمی اف-۳۵، ترکیه حاضر به خرید نمونه‌های نسل پنجمی روسی نشد. در سال ۲۰۱۹، شرکت‌های روسی، علاقه خود را به تأمین نیاز ترکیه اعلام کردند. در جریان دیدار پوتین و اردوغان در نمایشگاه ماکس ۲۰۱۹، شرکت روسی اعلام کرد آماده انتقال فناوری برای ساخت تی‌اف-ایکس می‌باشد، اما اردوغان به ارائه پاسخی مبهم و دیپلماتیک بسنده کرد.

اگر به گذشته برگردیم، می‌بینیم که در سال ۲۰۱۵ و به دنبال نیاز ترکیه برای ساخت یک جنگنده جدید، این کشور سفارش خود را به شرکت بی‌ای‌ئی سیستمز برای ساخت یک جنگنده نسل پنجم ارائه کرد. همان روز پیشنهادی از سوی شرکت رولز-رویس هلدینگ برای تأمین موتور E200 به ترکیه داده شد. در سال ۲۰۱۷ در خلال سفر ترزا می به ترکیه، قراردادی به ارزش صد میلیون پوند بین بی‌ای‌ئی سیستمز و صنایع هوافضای ترکیه منعقد شد، که در خلال آن تجهیزات صنعتی، نرم‌افزاری و شرایط لیسانس تولید آنها در خاک ترکیه فراهم شد.

بدنه این جنگنده از جنس مواد کامپوزیت به کار رفته در بدنه اف-۳۵ است که آمریکا آن را با ترکیه به اشتراک گذاشته بود همچنین یک رادار آرایه اسکن الکترونیکی فعال با به‌کارگیری نیترید گالیم خواهد داشت. در سال ۲۰۱۵ شرکت آسلسان ترکیه قراردادی با «یوروجت توربو» برای تأمین موتور E200 منعقد کرد تا فناوری تولید، دانش نرم‌افزاری و روش نگهداری و تعمیر آن به ترکیه منتقل شود. 

شرکت رولز رویس با امضای قرارداد مسئول تأمین موتور جنگنده تی‌اف-ایکس شد. پس از سه سال رایزنی و در سال ۲۰۱۸ اعلام شد که شرکت رولز رویس به دلیل نگرانی از افشای فناوری و اطلاعاتش، از پروژه کناره‌گیری کرده‌است زیرا شرکت «ترکیه موتورز» دارای یک سهامدار قطری است و رولز رویس اعلام کرد که نگران درز فناوری موجود در موتورهای خود است؛ با کناره‌گیری رولز رویس، موتور آمریکایی جنرال الکتریک اف۱۱۰ برای تی‌اف-ایکس درنظر گرفته شده که در خاک ترکیه تحت لیسانس آمریکا ساخته می‌شود.

جنگنده پنهانکار ترکیه در مجموع بیشتر شبیه به جنگنده پنهان‌کار اف ۲۲ رپتور است البته ابعاد نمونه اولیه آن از رپتور آمریکایی کوچک‌تر به نظر می‌رسد.

در تصاویر اولیه از این جنگنده چیزی که جلب توجه می‌کند، پیکربندی حسگرها در قسمت جلویی هواپیما است. در این پیکربندی زیر دماغه یک سیستم جستجو و ردیابی مادون قرمز (IRST) به چشم می‌خورد که البته می‌تواند عملکردهای دیگری نیز داشته باشد، در بالای دماغه نیز چیزی شبیه به سیستم هدف گیری الکترواپتیکال یا EOTS خودنمایی می‌کند.

چیزی دیگری که با نگاه به تصاویر می‌توان درباره‌اش گمانه‌زنی کرد، پیکربندی موتورهای این جنگنده است. تصاویر منتشر شده از پشت هواپیما و پیکربندی خروجی موتورها به طور کلی با نمونه‌های سری جنرال الکتریک F۱۱۰ مطابقت دارند.

از آنجا که نمونه‌هایی از موتورهای توربوفن اف ۱۱۰ در ترکیه تحت لیسانس تولید می‌شوند، می‌توان به این گمانه‌زنی اعتبار بیشتری داد. البته نگاهی به تنش‌های آمریکا و ترکیه در ماجرای جنگنده پنهانکار اف‌ ۳۵ آینده استفاده از فناوری این موتورها را در جنگنده پنهانکار جدید را در هاله‌ای از ابهام فرو می‌برد.

با توجه به تجارب ناموفق ژاپن و کره جنوبی در این زمینه، نی‌توان گفت که در کل ساخت جنگنده نسل پنجم و ششم، از عهده هر کشوری به تنهایی خارج است و تر یه نیز برای عملی  ردن ایده ساخت یک جنگنده نسل پنجمی و کارا نیازمند دریافت فناوری و تجارب کشورهای پیشرو در این زمینه است.